"Je thuis voelen is een menselijke en levensnoodzakelijke behoefte die iedere mens − jong en oud − heeft." Dat schreef Winny Ang in de inspiratiebrochure van Erfgoeddag. Meer nog: het gevoel ergens bij te horen geeft mensen een betekenisvolle plaats in deze wereld. Tegelijk is het een moeilijk te definiëren gevoel, zo vervolgt Ang: het kan gaan over verbonden zijn met een fysieke, concrete plek of een imaginaire plaats, met een gevoel van ‘jezelf’ kunnen zijn. Het is gekoppeld aan zintuiglijke belevingen zoals de geur van cake, of een lievelingsgerecht.

Thuis hoeft niet een enkele vaste plek te zijn. Het kan ook gaan om het gevoel ergens bij te horen. Dat is iets wat mensen gemeenschappelijk hebben, en wat ook mooi blijkt uit de vele activiteiten van Erfgoeddag: de zoektocht naar een thuis en de gevoelens die deze ‘thuis’ opwekt.

Wie meerdere wortels heeft in migratie heeft heel wat uitdagingen: een thuis die werd achtergelaten, en een nieuwe thuis die weer moet worden opgebouwd. Cultureel erfgoed vormt daarbij de drager van (zintuiglijke) ervaringen en emoties van deze zoektocht. In verschillende Erfgoeddag-activiteiten lichten dan ook verschillende thema’s op bij het aanbod omtrent migratie: culinair en religieus erfgoed, ambachten, gastvrijheid en bescherming, vluchten en migreren, zoeken naar thuis. Enkele voorbeelden, uitgekozen door FARO-collega Katrijn D'hamers:

Culinair erfgoed

• Samen Oekraïense gerechten bereiden zoals borstsj, vareniki en syrneki: dat doe je bij De Levensboom in Brugge. 
• Eten staat voor verbondenheid en vreugde. De bewoners van het Rode Kruis Opvangcentrum in Berlaar willen dan ook graag allerlei lekkers delen met bezoekers. 
• Wat doet denken aan thuis? Vraag het aan de lidverenigingen van FMDO in Oostende en krijg als resultaat lekkere hapjes uit bijvoorbeeld Marokko, Suriname, Syrië, Kameroen of Pakistan. Maar ook vliegeren, theetradities en henna zijn de moeite. 
• Wat zijn de lievelingsgerechten van asielzoekers in Beveren? Ontdek het in de fototentoonstelling van de Verhalenweverij in de bibliotheek van Beveren. 
• Tijdens een theeceremonie en vertellingen van FMDO Antwerpen delen mensen hun persoonlijke migratieverhalen in het Antwerpse MAS. 
• Welke favoriete soeprecepten worden door Lierenaren, uit alle windstreken afkomstig, uitgeschept? Een proefmoment in het Stadsmuseum Lier.

Ambachten

• Al hakend en breiend Nederlands én technieken uit de hele wereld oefenen, dat kan je beleven bij het handwerkcafé van Taranta in Brugge. 
• Ook textiel kan voor verbinding zorgen. In het Brusselse BELvue museum geniet je tijdens Couture Cultuur van weefkunst van diverse Brusselse gemeenschappen, doordrenkt met persoonlijke verhalen, een modeshow en muziek. 

Religieus erfgoed

• Tijdens de rondleiding ‘Profundo’ in Oostende leer je verschillende levensbeschouwingen beter kennen in de moskee, kerk en synagoge. 

Gastvrijheid en bescherming

• Hoe komt vrede aan bod in Brugge? Hoe kregen mensen een warm welkom na een moeilijke reis? Ontdek het al wandelend bij het Brugs Vredesplatform.
• Het Rode Kruis Opvangcentrum van Brugge toont een blik achter de schermen over hoe bewoners een nieuwe tijdelijke thuis opbouwen. 
• Het Huis van Maria in Scherpenheuvel bood velen een veilige thuis, zoals bedevaarders, soldaten en vluchtelingen. 
• In de tentoonstelling van het Scouts en Gidsen Museum krijg je inzicht in hoe de scoutsbeweging mensen helpt die hun thuis zijn kwijtgeraakt, zoals vluchtelingen of klimaatslachtoffers.

Tradities

• Welke speciale gebruiken en rituelen horen bij de huwelijkstradities van verschillende gemeenschappen? Dat ontdek je tijdens een interactief toonmoment van FMDO in Aalbeke. 

Vluchten en migreren is van alle tijden

• In Langemark-Poelkapelle krijg je een dubbele blik: over de emigratie van bijvoorbeeld oorlogsvluchtelingen naar Frankrijk, en over de immigratie van seizoensarbeiders of migranten naar de Westhoek. 
• Hoe voelde vluchten voor schoolgaande kinderen tijdens WOI in Woesten? En hoe herkenbaar zijn deze ervaringen voor kinderen op de vlucht vandaag?
• In Aalst werk je mee aan een symbolische actie: het weven van een net als symbool voor een vangnet voor mensen die hun thuis moesten achterlaten. Laat er ook jouw wensen, dromen en adviezen achter. En later wordt dit mee onderdeel van één groot kunstwerk. 
• Blankenberge is niet enkel de stad waar mensen genoten van de gezonde zeelucht, maar ook de stad waar arbeiders uit de bouwsector terechtkwamen, net als de vele Antwerpenaren op de vlucht op het einde van WOII. Tijdens een wandeling hoor je over deze gebeurtenissen. 
• Welke verhalen en ervaringen in verband met migratie zijn er in Galmaarden? Dat merk je op de tentoonstelling tijdens Galmusant. 
• In het Huis van Alijn in Gent beluister je fragmenten uit de podcast Heimat waarin Alja vertelt over haar migratie uit Rusland en haar parcours in België.
• Wat moeten we bewaren voor de volgende generaties Gentenaren? Op deze vraag zochten jongeren uit de Turkse diaspora een antwoord. Te bekijken in het STAM.
• Einstein een gewilde vluchtling: je ontdekt het op de expo in het Red Star Line Museum, met onder meer een reeks rondleidingen en een workshop over 'heimwee'.

Wat is thuis?

• Welke zelfgekozen voorwerpen doen aan thuis denken? Dat was de vraag aan verschillende mensen uit de lidverenigingen van FMDO Brugge. Foto’s en een panelgesprek maken de verbinding.
• Wat betekenen een huis en een thuis voor personen met wortels in migratie? Het MigratieMuseumMigration stelt tijdens een workshop deze vraag aan kinderen en volwassenen.
• Tijdens Bib mondial stellen enkele bibliotheekleden van Gingelom met een migratieachtergond hun thuisland voor aan de hand van boeken, objecten, een hapje en een drankje. 
• Een documentaire over vijftig jaar migratie uit 2014 in Lier herinnert aan de persoonlijke verhalen van de eerste generatie migranten, hun kinderen en de Lierenaars die een rol speelden bij de opvang. 
• Ook nog in Lier tonen jongeren die net zijn aangekomen hun plekken, sferen en momenten waar ze een thuisgevoel ervaren.
• Via poëzie uitdrukking geven aan persoonlijke vragen en gevoelens over identiteit. Dat is wat enkele vrouwen uit Houthalen-Helchteren als ‘woordreizigers’ presenteren bij KADOC in Leuven. 
• In ‘Dromen over thuis’ in Mechelen wandel je langs portretten van Mechelaars. Ze vertellen over waar ze werden geboren, hun jeugdherinneringen, waarom ze hun thuisland zoals Nigeria, Kosovo of Roemenië achterlieten. 
• In Temse bekijk je in de tentoonstelling ‘Onder/dak’ via beeld en audio verhalen over de kleine handelingen en grote rituelen die van een plek een thuis maken voor Waaslanders met een migratieachtergrond.
• Met Tiftik, een project voor en door de Bulgaarse gemeenschappen in Gent, duik je in de leefwereld van jongeren. Zij leggen je uit hoe de publieke ruimte voor hen een thuisgevoel opwerpt: gewoontes, begroetingen, bankjes. 
• Poëzie en verhalen over thuis zijn de dragers voor heel wat verhalen van verschillende gemeenschappen over ‘thuis’ van de Verhalenwerf in Antwerpen in het MAS.
• Aan de hand van persoonlijke voorwerpen vertellen nieuwkomers in Lier hun verhaal en gaan ze in gesprek met bezoekers.

Foto: FMDO Antwerpen